در اکثر ساختمانهای بنایی قدیمی سقف ساختمان به صورت تخت بوده و توسط طاق ضربی با تیر آهن و یا توسط تیرهای چوبی و پوشش گل اندود اجرا گردیده است. اینگونه از سقفها علاوه بر دارا بودن وزن زیاد فاقد انسجام و صلبیت کافی جهت انتقال نیروی زلزله به عناصر قائم باربر جانبی ساختمان (دیوارهای بنائی) میباشند. سقفها علاوه بر تحمل بارهای ثقلی باید در برابر تغییر شکلهای افقی ایجاد شده در صفحه خود دارای مقاومت و سختی کافی بوده و برای تلاشهای برشی و لنگرهای خمشی ایجاد شده در میان صفحه خود طراحی گردند، در غیر اینصورت نمیتوانند به صورت یک دیافراگم صلب نقش انتقال نیروی جانبی زلزله را به اجزاء قائم باربری که به آنها متصل هستند به خوبی به انجام رسانند.
عدم انسجام و یکپارچه نبودن سقفها باعث میگردد که در هنگام وقوع زلزله سقفها به صورت تکه تکه متلاشی گردیده و سقوط نمایند که این مورد باعث ایجاد خسارت زیاد جانی و مالی میگردد، در صورتیکه در سقفهای منسجم و یکپارچه پس از تخریب قسمتی از دیوارها ممکن است سقف سقوط نماید اما متلاشی نمیشود و معمولا پس از سقوط هنوز بعضی از نقاط آن بر روی دیوارهای باقیمانده تکیه دارند که در زیر آنها فضای خالی جهت خروج افراد و امدادرسانی در هنگان زلزله وجود دارد. بنابراین با افزایش یکپارچگی و انسجام سقفها علاوه بر به تاخیر انداختن تخریب سقفها و کمتر کردن خسارت ناشی از متلاشی شدن آنها میتوان صلبیت جانبی سقفها را افزایش داد که باعث توزیع مناسبتر نیروی زلزله بین دیوارهای بنائی گردیده ومقاومت جانبی ساختمان را به میزان زیادی افزایش میدهد.
برای بهسازی و بهبود عملکرد سقفها در سازه های بنایی راهکارهای زیر موجود است:
چنانچه سقف به دلیل زیاد بودن وزن آسیب پذیر باشد و یا باعث افزایش بار وارده بر سازه و در نتیجه نیروی برشی پایه میگردد، میتوان کفسازی موجود را برداشت و به جای آن یک لایه جدید از مصالح سبک اجرا کرد.
در بیشتر موارد سقف ساختمانهای بنایی غیر مسلح از نوع طاق ضربی یا سقف جوبی بوده و در بعضی موارد نیز به صورت تیرچه بلوک میباشد. سقفهای از جنس تیرچه بلوک در صورتیکه به خوبی اجرا شده باشند، مناسب بوده و از صلبیت و انسجام کافی برخوردار میباشند. اما سقفهای طاق ضربی از نوع دیافراگمهای نیمه صلب و سقفهای چوبی، انعطافپذیر محسوب شده و لازم است با جزییاتی مناسب انسجام کافی در آنها به وجود آورده شود.
برای انسجام بخشی سقفهای طاق ضربی باید از میلگردهای نمره ۱۴ که به صورت ضربدری و افقی در جهت عمود بر تیرهای سقف اجرا میشوند، استفاده کرد. بدین منظور لازم است ابتدا کفسازی در محلهای مورد نظر تراشیده شود و آرماتورها به تیرهای سقف جوش شوند. استفاده از جوش با بعد ۳ میلیمتر کفایت میکند. در این روش، به جای استفاده از میلگرد، میتوان از تسمههای به عرض ۳ سانتیمتر و ضخامت ۶ میلیمتر نیز استفاده کرد. مساحت چشمههایی که بدین صورت منسجم میشوند باید کمتر از ۲۵ مترمربع باشد. در صورتی که نتوان از روش فوق در صلب نمودن سقف استفاده کرد، میتوان به با تراشیدن اندود زیر سقف و جوش دادن میلگرد یا تسمههای ضربدری در زیر سقف آنرا تقویت کرد. یا با برچیدن کفسازی موجود و اجرای یک لایه بتن مسلح به ضخامت حداقل ۵ سانتیمتر بر روی تیرها (تبدیل به سقف مرکب) آن را منسجم ساخت. در دهانههای کناری باید تیرچههای سقف در فواصل ۲ متری به تیرجههای داخلی بوسیله میلگرد یا تسمه متصل شوند.
برای ایجاد یکپارچگی در سقفهای شیبدار، میتوان از تسمه یا میلگردهای ضربدی استفاده نمود (مشابه با بند قبل). مساحت هر یک از چشمههایی که با میلگرد ضربدری منسجم میشوند لازم است از ۲۵ متر مربع کمتر باشد. در شکل زیر روش تقویت سقف شیبدار و دیوار انتهایی را با استفاده از کلاف قائم نشان میدهد. همچنین برای تقویت دیوار از ستون چوبی یا فولادی برای کمک به انتقال بار ثقلی متمرکز آورده شده است.
در دال چنانچه دال به لحاظ وجود بازشوهای بزرگ آسیبپذیر باشد، میتوان به عنوان مثال مطابق شکل زیر با کلافبندی در محیط بازشو این نقص را بر طرف نمود.
مجریان اسکان هزاره سوم
سقف روف فرم
ستبران طرح هزاره سوم
سازههای رویایی هزاره سوم
مجله سازیران
طرح ماندگار هزاره سوم
نشر علم عمران
سازههای آرمانی هزاره سوم