معمولا هنگامی که بحث مقاومت ساختمانها در برابر زلزله مطرح میشود، نخست مقاومسازی اجزای سازهای ساختمان مورد توجه قرار میگیرد. اما باید توجه داشت که تجربه ناشی از زلزله نشان داده است که بخش قابل توجهی از آسیبها به هنگام وقوع زلزله ناشی از اجزای غیر سازهای در ساختمان است.
اجزای غیر سازهای باید بسته به نیاز، مهار لرزهای شوند. قیود لرزهای مورد نیاز اجزاء غیر سازهای بر اساس ضریب عملكرد، اندازه و وزن آنها تعیین میشود. در انتخاب و نصب قیود لرزهای برای مقاوم سازی اجزاء غیر سازهای، نكات زیر باید رعایت شود:
نماهای چسبانده شده
این نوع پوششها معمولا شامل کاشیها، آجر نما، نمای سنگ، سفال، سرامیک با نمای گچی میباشند که توسط چسب به سطح زیرین آنها متصل شده و ممکن است در اثر سقوط خطرآفرین باشند.
دیتیل مناسب برای اتصال صفحات نمای متصل شده توسط چسب
نماهای دوخته شده
نماهای دوخته شده معمولا قطعات مصالح بنایی یا سنگی هستند که توسط اتصالات مکانیکی به سازه متصل شدهاند. قطعات و اتصالات مزبور باید طوری طراحیشوند که قادر به تحمل تغییر شکلهای ناشی از زلزله مربوطه باشند. در غیر اینصورت خطر سقوط قطعات نما وجود خواهد داشت.
نمای مهار شده توسط اتصالات مکانیکی
نماها و دیوارههای شیشهای
خرابی در نماهای شیشهای به هر دو صورت برون صفحهای و درون صفحهای رخ میدهد. به طور خاص نماهای شیشهای در سازههای نرم با تغییر مکان نسبی قابل توجه بین طبقات آسیب پذیر میباشند. همچنین پنجرههای بزرگ اطراف فروشگاهها نیز به لحاظ لرزهای آسیب پذیر میباشند.
دیوار خارجی شیشهای
پارتیشنهای داخلی سنگین
ملاحظات کاهش خطر لرزهای پارتیشنهای سنگین باید در جهت خارج از صفحه مقید شده و در جهت درون صفحه دارای اتصال آزاد باشند. این امر میتواند توسط نبشیهای فولادی متصل به دال سازهای بالا در هر سمت انجام گردد. نبشیهای فولادی میتوانند پیوسته یا منقطع باشند.
استفاده از نبشی برای مهار دیوار در جهت خارج از صفحه
توجه شود که برای عایق صدا یا عایق حرارتی بودن و ... ممکن است نیاز به جزئیات خاص دیگری باشد. در صورتی که از پارتیشن به عنوان مهار جانبی دیگر اعضای غیر سازهای استفاده میگردد، پارتیشن و مهارهای لازم باید برای بار وارده کنترل گردند.
پارتیشنهایی که تمام ارتفاع طبقه را پوشش نمیدهند (دیوار کوتاه) باید از قاب سازهای جدا گردند، زیرا در غیر اینصورت باعث تشکیل "ستون کوتاه" در سازه شده و باعث خرابی آن میگردد.
جزئیات جداسازی پارتیشن از ستون برای جلوگیری از پدیده "ستون کوتاه
پارتیشنهای داخلی سبک
پارتیشنهای سبک با ارتفاع نیمه تمام (پارتیشنهایی که بخشی از ارتفاع طبقه را پوشش میدهند) ممکن است در اثر آسیب وارده به قاب بندی طبقهای که به آن متصل هستند یا در اثر خرابی در جهت خارج از صفحه آسیب ببینند، مگر در حالتی که به صورت جانبی به سقف بالا مهار گردند. همچنین خرابی این پارتیشنها علاوه بر سقوط بر سر ساکنین منجر به بستن راهروها و درهای خروجی میگردد که در مواقع اضطراری خروج ساکنین را با مشکل مواجه میسازد. هنگامیکه از این پارتیشنها به عنوان تکیهگاه پانلهای الکتریکی، قفسهها یا دیگر اعضای غیرسازهای استفاده گردد، خرابی پارتیشن منجر به آسیب دیدگی عضو غیر سازهای خواهد شد. همچنین در صورتیکه دیوار به طور مناسب طراحی نشده باشند، عناصر سنگین متصل به پارتیشن سبک ممکن است باعث خرابی پارتیشن گردند.
دیوار تمام ارتفاع غیر باربر با قاببندی
پارتیشن غیرسازهای که کل ارتفاع طبقه را پوشش نمیدهد.
جانپناهها و پیش آمدگیها
در شکلهای زیر نمونهای از راهکارهای طراحی تجویزی برای جان پناههای آجری کوتاهتر از 1/2 متر که دارای مهار میباشند، نشان داده شده است. فاصله مرکز به مرکز مهارهای جان پناهها نباید بیشتر از 2/4 متر باشد.
نمونهای از نحوه مهار جان پناه غیر مسلح بنائی
جزئیات مهار جان پناه بنائی غیر مسلح
راه پلهها
پلهها برای تخلیه ساکنان پس از وقوع زلزله مورد نیاز بوده و حفظ عملکرد آنها پس از زلزله از اولویت بالایی برخوردار میباشد. برای مقاومسازی راه پلهها میتوان پله را مقاومسازی سازهای نمود و یا با مهاربندی آن را تقویت نمود. یک روش دیگر کاهش اندرکنش پله و سازه با استفاده از جداسازی آن میباشد.
راه پله با پاگرد
راه پله با پاگرد بین کفها
مجریان اسکان هزاره سوم
سقف روف فرم
ستبران طرح هزاره سوم
سازههای رویایی هزاره سوم
مجله سازیران
طرح ماندگار هزاره سوم
نشر علم عمران
سازههای آرمانی هزاره سوم